स्थापनाको हिसाबले नेपाली कांग्रेस नेपाली राजनीतिमा सवै भन्दा जेठो पार्टी हो । नेपाली कांग्रेस यतिबेला पार्टिको चौधौं महाअधिबेसनको प्रकृयामा अगाडि बढिरहेको छ । वार्ड, गाँउ/नगरपालिका, निर्वाचन क्षेत्र अधिवेशन हुँदै यही मंसिर ९ गते देखि १४ गते सम्म काठमाण्डौमा पार्टीको केन्द्रीय महाधिवेशन सम्पन्न गर्ने समय सूची सार्बजनिक भएको छ ।

देशभरका प्रायजसो वार्डहरुको अधिवेशन सम्पन्न भईसकेको बताइएकोछ । पार्टिको बिभिन्न स्तरको नेतृत्व गर्न चाहनेहरूको बीचमा खुल्ला प्रतिस्पर्धा/मतदान समेत भयका समाचारहरु आइरहेका छन् । सरकारको सही सञ्चालन भन्दा पार्टी महाधिवेसन कांग्रेसीजनको प्राथमिकतामा परेको छ। सधै पदको हानथापमा मात्र केन्द्रित हुने कांग्रेस महाधिवेसन यसपटक पनि पुरानै शैलीमा अगाडी बढीरहेको संकेत पाइन्छ ।

कांग्रेसले नीति, विधि र व्यवस्थाको वारेमा होइन खाली नेता छनौटको लागि मात्र महाधिबेसनको आयोजना गरेको जस्तो प्रतित भैरहेको छ । देशको समस्या र वैचारिक स्पष्टता तर्फ छलफल नै छैन । महाधिबेसनकोलागि पार्टिले कुनै दस्तावेज नै प्रकाशन गरेको पाइएको छैन । यो भन्दा ठूलो बिचार बिहिनता के हुन सक्छ ? आम कार्यकर्तामा वैचारिक स्कुलिङ कसरि माथी उठाउने भन्ने विषय नै महाधिबेसको एजेण्डामा परेन । देशमा निम्न स्तरको राजनीति हुनुमा मौजूदा पार्टीहरूको कार्यसैली पनि उत्तिकै जिम्मेवार छ ।

कांग्रेसका केन्द्रीय स्तरका नेताहरुको पनि नेतै पिच्छेको धारणा फरक फरक हुने गर्छ । जस्तै धर्म निरपेक्षता, समृद्धि र समाजबादको परिभाषा । भारत चिन अमेरिकालाई हेर्ने दृष्टिकोण । राजतन्त्र र धर्मसापेक्ष देशको वकालत गर्ने नेताहरु पनि कांग्रेसको महत्त्वपूणर् जिम्मेवारीमा आबद्ध छन् । त्यहाँ कुनै वैचारिक अनुशासन आकर्षित हुँदैन । प्रदीप गिरी र स्व.खुम बाहदुर खड्काको पुर्ब र पस्चीम फर्केको राजनीति संगसँगै हिँड्न सक्छ । समग्र देशको अबस्था सुधारकोलागि आम पार्टी कार्यकर्ता दीक्षित हुनू आवश्यक रहन्छ ।

त्यसको लागि अध्ययन सामाग्रीको निरन्तर प्रकाशन र त्यसबारे निरन्तर बहस आवश्यक हुन्छ। अझ महाधिवेसन त पार्टी जीवनमा बिशेष अवस्थाको द्योतक नै मानिन्छ। कुनैपनि पार्टीकोलागि महाअधिवेशन सर्वोपरि संस्था हो । महाधिवेशन मार्फत पार्टीले अपनाउनु पर्ने समग्र क्षेत्रको लागि सैद्धान्तिक र व्यावहारिक नीति निर्माण गर्नु पर्दछ । पार्टी र देशलाई कुन बाटोबाट कसरी अगाडी बढाउने भन्ने कुरा महाधिवेशन मार्फत स्पष्ट मार्गचित्र खिच्नु पनि हो। पार्टी महाधिवेसनमा छुटाउन नहुने केही विषयहरु पनि हुन्छन।

जस्तैः
१- नेतै पिच्छे फरक परीभाषा नभयर पार्टिको आम कार्यदिशाको निर्धारण,
२-देशको विद्यमान अबस्था र मूलभूत समस्याहरूको पहिचान,
३-सरकारले अपनाई रहेको राजनैतिक बाटो र त्यस माथिको विमर्श,
४- राजनैतिक शक्तिहरुको विश्लेषण
५-अन्तराष्ट्रिय स्थिति तथा विश्व परिवेश र त्यसले नेपालमा पारेको / पार्न सक्ने प्रभाव
६- वर्तमान सन्दर्भमा समाजबादको परिभाषा र त्यसको कार्यान्वयनको मार्गचित्र।
७- मौजुदा राज्यसत्ताको स्वरूप त्यसमा देखापरेका समस्या र समाधानको विकल्प,
८- देश विकाशको तत्कालिन र दीर्घकालिन योजना।
९- देशको आर्थिक दुरावस्था, परनिर्भर अर्थतन्त्र, भ्रष्टाचार, विकराल व्यापार घाटा र त्यसको समाधान।
१०- भारत, चिन र अमेरिकी साम्राज्यवादी नीति र त्यसले नेपालमा पारेको प्रभाब।
११- सिमा अतिक्रमण तथा जनसांख्यिक अतिक्रमणको स्थिति र राष्ट्रियताको रक्षाको प्रश्न ।
१२- विश्व विकासको परिप्रेक्ष्यमा देश र जनताले भोग्नु परिरहेका तत्कालिन र दीर्घकालिन समस्या।
१३-विश्व परिवेश ,अन्तराष्ट्रिय विषय र हाम्रो सरोकारका विषयहरूको विवेचना।
१४- पार्टी भित्रको मत भिन्नता/ फरक बिचारहरुको छलफल
१५-पार्टी अनुसासन सम्बन्धी विषय
१६-संगठनात्मक व्यवस्थापन
१७- पार्टीले अंङ्गिकार गरेको विचार र त्यसको कार्यान्वयनको लागि नेतृत्वको छनौट । आदी

पार्टी महाधिवेसनको सफल कार्यान्वयनको लागि पहिला बिचार श्रृङ्खलाको निर्धारण र त्यसपछि मात्र निर्धारित बिचार अनुरूपको नेतृत्व छनौट नै बढी बैज्ञानिक हुन सक्छ । स्थापित मान्यता नै छ ‘जसको नीति उसैको नेतृत्व’ पार्टी बढी पुरानो भएर मात्र पुग्दैन त्यत्तिकै आधुनिकताले सु-सज्जित पनि हुनुपर्दछ । (लेखक ज्ञामुराम न्यौपाने नेकपा (मसाल) प्यूठानका प्रवक्ता हुन् ।)