प्राय दुई खेति मात्र हुने प्यूठानका केहि भागहरुमा यसपालि तीन खेति हुन थालेको छ । गत वर्षदेखि प्यूठानमा पनि चैते धान बिस्तार गरिएको छ । असारमा रोप्ने धानलाई वर्षे धान र चैतमा रोपिने धानलाई चैते धान भन्ने गरिन्छ । पहिले प्यूठानका कुनैपनि क्षेत्रमा चैते धान देख्न मुस्किल पथ्र्यो । गत वर्षदेखि भने उक्त धान रोप्न समेत थालिएको छ ।

यसपालि प्यूठानका किसानले केहि फाँटहरुमा गहुँ वालि कटानी पश्चात ‘चैते ५ र हर्दिनाथ १’ जातका धान रोप्न थालेका छन् । गत वर्ष प्यूठान नगरपालिका वडा नं. २ क्वाँडीमा यो धान परिक्षणका लागि रोपिएको थियो । त्यसबाट राम्रो उत्पादन भएपछि यसपालि धेरै किसानले यि दुई जातका धान रोप्न लागेका हुन् ।

यस वर्ष प्यूठान नगरपालिका वडा नं. २ क्वाँडी, वडा नं. ८ गेजबाङ्ग, वडा नं. ९ बाक्से, वडा नं. १० मरन्ठाना र ऐरावती गाउँपालिका वडा नं. २ बरौलामा यी दुई जातका धान रोप्न थालिएको छ । गत वर्ष किसानहरुले चैते धान परम्परागत ढंगले नै रोपेका थिए । यस वर्ष भने धान रोप्न मेसिनको समेत प्रयोग गरिएको छ ।

प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना प्यूठानका अनुसार यस वर्ष करिब ७ सय भन्दा बढि रोपनि जग्गामा चैते धानको खेती गरिएको छ । परियोजना कार्यान्वयन इकाई प्यूठानका कृषि अधिकृत चुमान सिंह गिरिले धानको जात अनुसार रोप्ने समय केहि दिन ढिलो भएको बताए । उनका अनुसार यो धान रोपेपछि उत्पादन दिन १२५ देखि १३० दिनसम्म लाग्छ । ‘चैतको दोस्रो हप्तातिर धान रोपेर असार १५ सम्ममा धान भित्र्याउन पर्ने हुन्छ । किसानहरुको विश्वास जित्न चैते धानको उत्पादनमा बृद्धि गरि आम्दानी समेत बढाउने लक्ष्यले यो खेतिको बिस्तार गरिएको गिरिको भनाई छ ।

नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद (नार्क) ले निकालेका नयाँ जातहरुको धान प्यूठानमा परिक्षणका लागि लिएको उनले बताए । यसलाई कलस्तर मिलाएर ईच्छुक किसानहरुलाई भौगोलिक रुपमा हावापानी मिल्ने ठाउँमा दिने गरेको उनले बताए । जेठको अन्त्यतिरै धान पाकेन भने त्यसलाई बिक्री गरेर राम्रो मूल्य लिन नसक्ने अवस्था देखिएकाले हामीले किसानलाई छिटो रोप्न सल्लाह दिएका हौं,’ गिरिले भने ।

नर्सरी व्यवस्थापन गर्न सके मेसिनबाट रोपिएको धानको उत्पादन धेरै लिन सकिने गिरिले बताए । ‘नर्सरीमा तपक्रम मिलाएर बीउ राम्रोसँग हुर्काउन सके मेसिनबाट रोपिएको धानले कम लागतमा उत्पादन बढी दिने देखिएको छ, मेसिनले रोप्दा लाइन मिल्ने र बिरुवामा हावा खेल्न पाउने भएकाले रोग, किराको संक्रमण पनि कम हुन्छ,’ उनले भने, धेरै किसान अहिले सिक्ने क्रममा छन्, जमिन चक्लाबन्दी गर्दै मेसिनले सहजरुपमा रोप्न मिल्ने गिरिले बताए । उनका अनुसार यस वर्ष प्यूठानमा अहिले परिक्षणका लागि धान रोप्ने चार पांग्रे मेसिन (फोर ह्वील राइस ट्रान्सप्लान्टर) समेत ल्याइएको छ ।

प्यूठान नगरपालिका २ क्वाँडीका प्रेम पौडेलले चैते ५ जातको धानको चामल स्वादिलो भएकाले सहजै राम्रो मूल्यमा बिक्री हुने र परालको पनि प्रयोग गर्न सकिने भएकाले किसानको रोजाइमा पर्न थालेको बताए । ‘गत वर्ष परिक्षण कालमै १ रोपनि जग्गामा ८ मुरि सम्म धान उत्पादन भएकोले यस वर्ष क्षेत्र विस्तार गरि धान रोप्न थालिएको हो,’ उनले भने ।

प्यूठान नगरपालिका ८ गेजबाङ्गकी बेगमा पण्डितका अनुसार यो धान परिक्षण कालमा भएपनि राम्रो उत्पादन हुने आफुले विश्वास लिएका बताईन् ।
परियोजनाले गत वर्ष र यस आर्थिक वर्षमा कृषकहरुलाई आधुनिक प्रविधिको प्रयोग, स्वच्छ र गुणस्तरीय बीउ, विषादी, प्रविधि हस्तान्तरण गर्नुका साथै बजारीकरणमा सहयोग गरेर किसानहरुको हौसला बढाएको थियो ।