व्यावसायीकरुपमा टमाटर खेति गरेका प्यूठान नगरपालिका ६ माझकोटका किसान टमाटरमा रोग लागेपछि चिन्तित भएका छन् । लटरम्मै फलेर पाक्न थालेको टमाटरमा रोगलागेर कुहिएपछि किसान चिन्तित भएका हुन् । माझकोटस्थित माझपोखरी, बह्रापाती, मैदान, बर्बोट, भद्रेपाँटा लगायतका स्थानका दुई दर्जन बढि किसानले लगाएको टमाटर कुहिएर नोक्सान भएको छ । टमाटरमा दाना पहेलो भएर कुहिएपछि किसानले मलखादमा फाल्ने गरेका छन् ।

आफ्नो र भाडामा गरि १६ रोपनी क्षेत्रफल जग्गामा लगाएको टमाटर दाना पहेलो भएर कालो हुँदै कुहिने समस्या देखिएको माझपोखरीका किसान तिलकबहादुर गुरुङले बताए । उनले ६ रोपनी आफ्नो र बाँकी जग्गा वार्षिक ५६ हजार रुपैयाँ भाडा तिरेर व्यवसायिक टमाटर खेती गर्दै आएका छन् ।

‘टमाटरमा रोग लाग्दा दैनिक १० जना मजदुरको पारिश्रमिक र लगानी खेर गएर नउठ्ला की भन्ने चिन्ता छ,’ गुरुङले भने,‘गत वर्ष पनि यस्तै समस्या भएको थियो ।’ गत वर्षको घाटा यस वर्ष उठाउने योजनामा बनाएकोमा यस वर्ष पनि रोग लागेपछि घरपरिवार कसरी पाल्ने भन्ने चिन्ता बढेको उनले बताए । गत वर्ष ६ लाख रुपैयाँ बराबरको टमाटर विक्री भएकोमा यस वर्ष विक्रीका लागि तयार हुन लागेको टमाटर टिपेर मलखादमा फाल्न परेको उनले गुनासो गरे ।

यस्तै माझपोखरीमा ५ रोपनी क्षेत्रफलमा टमाटर खेती गर्दै आएकी अर्की किसान सिर्जना गुरुङले गत वर्ष देखि टमाटरमा रोग देखिन थालेपछि किसान समस्या परेको बताइन । नियन्त्रणको उपाय थाहा पाउन नसकिएको उनले गुनासो गरिन । ‘गत वर्ष देखि टमाटरमा रोग देखिन थालेको हो’, उनले भनिन्, ‘समस्या बालीमा हो, वा माटोमा हो थाहा पाउनै सकिएन ।’ टमाटरमा रोग देखिन थालेपछि किसानहरुले प्यूठान नगरपालिकाका कृषि प्राविधिक र प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना कार्यन्वयन इकाई प्यूठानमा खवर गरेका थिए । प्राविधिकको सल्लाह बमोजिम उपचार विधी अपनाएपनि समस्या समाधान हुन नसकेको यहाँका किसानहरु बताउँछन् ।

प्युठान नगरपालिकाको कृषि शाखाका प्रमुख अजित पौडेलले माझकोट गुरुङगाउँमा किसानले लगाएको टमाटरमा ढडुवाजन्य रोग लागेको बताए । पौडेलले बर्खाको सिजन भएकाले नियन्त्रण गर्ने प्रयास गरेपनि पानीले विषादी बगाउँदा रोग नियन्त्रणमा लिन समस्या परेको बताए । ‘किसानलाई औषधिहरु सिफारिस गरी प्रयोग गर्न सल्लाह दिएका छौ,’ उनले भने,‘तर नियन्त्रणमा आएको छैन ।’ छिटो/छिटो पानी नपर्ने अवस्थामा औषधि प्रयोग गर्दा नियन्त्रणमा आउने उनको भनाइ छ ।

उपचारका लागि प्युठान नगरपालिका, प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजनाका प्राविधिकहरुको नियन्त्रणको प्रयास असफल भएको हो । जिल्लामा बर्खाको सिजनमा टमाटर धेरै उत्पादन गरिने मुख्य क्षेत्र माझकोटको गुरुङगाउँ हो । २०५२ साल देखि व्यवसायिक टमाटर खेतीमा जोडिएका किसानहरु हिउँदको समयमा सिंचाई अभावमा गाँग्रोबाट पानी बोकेर बेर्ना हुँकाउँदै टमाटर खेती गर्दै आएका छन् । सरोकारवालाहरुले किसानको समस्या समाधानका लागि बेलैमा सोच्नुपर्ने कृषि क्षेत्रका जानकारहरुको भनाइ छ ।