सम्पूर्ण विश्वका मानव समूदाय कोभिडको चपेटामा परेको पनि एक वर्ष नाघिसक्यो। अब त कोभिड–१९ संगसंगै बाच्ने बानी नै परिसक्यो भन्दापनि अतिशयोक्ति नहोला। समयक्रमले यो फिटेस्ट अफ द सर्भाइभल पो हो कि भन्ने भान पार्न थालिसक्यो। अनुमान नै लगाउन गाह्रो हुनेगरी नयाँ नयाँ लक्षण लिएर आफ्नो स्वरुप र सामर्थ्य परिवर्तन गर्दै हाम्रै सामू घुमिरहेको छ।

अहिलेको यो डेल्टा भेरियन्ट धेरै तिव्र गतिमा फैलिने भएको कारण एक गम्भीर समस्या बनेको छ। यो धेरै देशहरुमा हालै देखिएको समस्या हो। डेल्टा भेरियन्ट डिसेम्बर–जनवरी २०२१ मा देखिएको अल्फा भेरियन्टभन्दा भन्दा ५० प्रतिशत संक्रामक छ र मानिसहरुको बीचमा छिटो फैलन्छ। आजसम्म, डेल्टा भेरियन्ट १३२ देशहरुमा रिपोर्ट गरीएको छ र यो भेरियन्ट लामो समयसम्म फैलिरहने अनुमान गरिएको छ। प्रमाणले देखाउछ कि यो भाइरस अन्य भाइरसहरु (जस्तै: MERS, SARS, Ebola, सामान्य चिसो, मौसमी फ्लू, र Smallpox) भन्दा धेरै छिटो फैलिन्छ। यो समस्त स्वास्थ्य प्रणालीलाई चुनौती दिने खतरनाक भाइरस भेरियन्टमध्ये एक हो जुन सर्वव्यापी (Chickenpox) को रूपमा फैलिएको छ। विश्व स्वास्थ्य संगठनले डेल्टालाई “सबभन्दा छिटो र फिट” भेरियन्ट को रुपमा मान्दछ।

भाइरस लगातार आफ्नो अनुकूल अनुसार बाँच्नको लागी Strain परिवर्तन गर्दछ र धेरै उत्परिवर्तन रूपहरु उदय हुन्छ। Strain स्पाइक प्रोटीनमा उत्परिवर्तन हुन्छ र यो मानव कोशिकाहरुलाई संक्रमित बनाउँछ। यसको मतलब मानिसहरु धेरै संक्रामक हुन सक्छन् अनि सजिलैसंग अरुलाई फैलाउँछन्। अध्ययन अनुसार एक औसत व्यक्ति जो डेल्टाबाट संक्रमित हुन्छ यो मूल कोरोना भाइरस तनावको माध्यमबाट एक वा दुई अन्य मानिसहरुको तुलनामा पांच देखि आठ मानिसहरुलाई फैलाउँछ। डेल्टा भेरियन्टको एक इन्क्युबेशन अवधि मात्र चार दिन छ। यसको मतलब यो हो कि मानिसहरु छिटो संक्रामक हुन्छन् र धेरै मानिसहरुलाई संक्रमित गर्छन। डेल्टा भेरियन्टलाई कोभिड–१९ को खोप र उपचारबाट रोक्न सम्भव छैन, यद्यपि अध्ययन अझै जारी छ। यो निर्धारण गर्न गाह्रो छ कि डेल्टा भेरियन्टले भाइरसको अघिल्लो रूपहरुको तुलनामा बिरामी बनाइरहेको छ वायो मात्र धेरै कमजोर जनसंख्याको बिचमा फैलिरहेको छ जहाँ केस संख्या उच्च छ र खोप दर पनि कम छ।

एक प्रारम्भिक विश्लेषणमा, एस्ट्राजेनेका खोप रोगको विरुद्ध ६०प्रतिशत प्रभावकारी र अस्पताल भर्नाको विरुद्ध ९३ प्रतिशत प्रभावकारी देखिएको छ। जोन्सन एण्ड जोन्सनले डेल्टा भेरियन्टको विरूद्ध यसको एक चोटीको खोपबाट प्रभावकारिताको रिपोर्ट गरेको छ, जुन अन्वेषकहरु एस्ट्राजेनेका परिणामहरु जस्तै हुने अनुमान गर्छन्। डेल्टा भेरियन्ट र आउँदो महिनाहरुमा उदय हुने अन्य भेरियन्टको विरूद्ध बैज्ञानिकहरु यो भेरियन्टसंग सुरक्षा पाउन बूस्टर शट परीक्षण गरिरहेका छन्।

त्यहाँ लक्षणहरुको अध्ययन गर्दा मूल कोरोनाभाइरस भन्दा लक्षण फरक छन्। खोकी र गन्ध हराउने लक्षण सामान्य छ। टाउको दुख्ने, घाँटी दुख्ने, नाक बग्ने, र ज्वरो जस्ता लक्षण बढी देखा परेका छन्।

यदि तपाइँ भीडभाडमा हुनुहुन्छ, सम्भावित रूपमा खोप नलागेका मानिसहरुसंग सम्पर्कमा रहनुपर्दा तपाइँ आफ्नो मास्क राम्ररी लगाउनुस् र सामाजिक दूरी राख्नुहोस्। यदि तपाइँ खोप र खोपको लागी योग्य हुनुहुन्छ भने, तपाइँले गर्न सक्ने सबैभन्दा राम्रो कुरा खोप लगाउनु हो। अनुहारको मास्कले अतिरिक्त सुरक्षा प्रदान गर्न सक्छ र डब्लूएचओले खोप लगाएका मानिसहरु माझ मास्क लगाउन प्रोत्साहित गरेको छ। दुबै खोप लगाईएको र खोप नलागेका व्यक्तिहरुलाई उच्च प्रसारणको क्षेत्रहरुमा सार्वजनिक इनडोर सेटिंग्समा अरुको लागि, विशेष गरी जो प्रतिरक्षा सम्झौता गरीएको, खोप नलगाईएको, वा जोखिममा गम्भीर रोगसंग लडिरहेका ब्यक्तिको रक्षा गर्नको लागि मास्क लगाउनको लागि सुझाब दिएको छ।

केहि अनुसन्धान अनुसार डेल्टा भेरियन्ट खोप नलगाएका व्यक्तिहरुमा अघिल्लो उपभेदहरुको (strain) तुलनामा अधिक गम्भीर रोगको कारण हुन सक्छ। डेल्टा संस्करणको बढ्दो प्रसार संगसंगै पूर्ण रुपमा खोप लगाइएको व्यक्तिबाट अरुमा फैलिन भने सक्दछ। बढेको फैलावट, रोगको गम्भीरता र र घट्दो रोग संग लड्न सक्ने प्रतिरोधात्मक क्षमताले डेल्टा भ्यारिएन्टलाई विशेष गरी खतरनाक बनाउँछ। खोप लगाएको र खोप नलगाईएका व्यक्तिहरुको लागी भाइरसको संक्रमणको सम्भावना लगभग उस्तै छ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनले डेल्टा भेरियन्टलाई Verient of concernघोषणा गरिसकेको छ। संयुक्त राष्ट्र स्वास्थ्य एजेन्सीले सर्वब्यापी रुपमा फैलिएर अनगिन्ति मान्छेको ज्यान लिएको महामारी विषाक्ततामा वृद्धि वा सार्वजनिक स्वास्थ्य उपाय वा उपलब्ध निदान, खोप, र चिकित्साको प्रभावकारितामा कमीको आधारमा यो भेरियन्टलाई Verient of concern भनिएको हो।

सरकारले संक्रमणको तेस्रो वा चौथो घातक लहरबाट बच्न खोपलाई प्राथमिकीकरणमा राखी, सबैको पहुँचयोग्य बनाउनु जरुरी छ। सबै विकासको केन्द्रबिन्दु नै जनता हुन। विकासको अन्धाधुन्ध दौडमा हामीले आफ्नै स्वास्थ्य सुरक्षा र शान्ति विर्सियौं भने आजको पुस्ता ता महामारीमा नराम्ररी फस्छौं नै भोलीको पुस्ताको भविष्य समेत अन्यौल र अनिश्चित बनाउनेछौं। त्यसमाथि हामी धेरैजना स्वयम् गुगल डाक्टर बनेर सानो रोगलाई पनि क्रोनिक बनाउने गल्ति गरिरहेका हुन्छौं। दोबाटोमा गफिएर रोगको अनेक अनुमान लगाउछौ तर चिकित्सकको परामर्श लिन अल्छी गर्छौ। अन्तिम अवस्थामा मात्र सिरियस हुने हाम्रो बानिले कतिपय अवस्थामा नराम्रो दुर्घटना गराउछ अनि दोष सबै चिकित्सकतिर खन्याउछौ। यसले हुन्छ के ? क्षति त सबैको हुन्छ। समय मै सबै संवेदनशिल बनौं।

अहिले नै यो महामारी छिट्टै उन्मूलन हुन्छ भन्ने अकल्पनीय आशा राख्न सक्ने अवस्था छैन। त्यसैले नागरिक समाजबाट अरु कार्यहरु थाती राखेर सरकारलाई खोप सुनिश्चिततामा दवाब दिनु जरुरी छ। हाम्रो र हाम्रो समुदायको सुरक्षा सुनिश्चित गर्ने जिम्मेवारी एक पटक फेरी, आफ्नै हातमा छ।

–(डा कोइराला कलेज अफ मेडिकल साइन्स, भरतपुरमा कम्युनिटी मेडिसिन तेस्रो वर्ष अध्ययनरत छिन्)

–स्वास्थ्य खबरबाट साभार